Ο Αριστομένης Τσολάκης μιλά για τη ζωγραφική με τον Φαίδωνα Θεοφίλου

.



.
ΣΚΕΨΕΙΣ ΠΑΝΩ ΣΤΗ ΖΩΓΡΑΦΙΚΗ

Συζητούν

Ο ζωγράφος Αριστομένης Τσολάκης

και ο Φαίδων Θεοφίλου

Φ.Θ. Είσαι ένας επαγγελματίας ζωγράφος πρώτης γραμμής, ένας από κείνους
πού μας κάνουν με το έργο τους να λέμε: Η Ελλάδα έχει σπουδαίους
ζωγράφους. Ωστόσο θα ξεκινήσω τη συζήτησή μας, μ’ ένα φαινομενικά
απλοϊκό ερώτημα: Γιατί ζωγραφίζεις;

Α.Τ. Κατ’ αρχάς Φαίδωνα να σ’ευχαριστήσω για την τιμή που μου κάνεις να με

φιλοξενήσεις στο ιστολόγιό σου και αμέσως να πω , πως δεν γνωρίζω αν ανήκω

στους σπουδαίους Έλληνες ζωγράφους, γνωρίζω όμως ότι η ζωγραφική μου

είναι σπουδαία δραστηριότητα για μένα και φυσικός αγωγός των μύχιων

σκέψεων, αισθημάτων και των φιλοσοφικών μου προβληματισμών. Θα σου πω

δυο λόγια ακόμη, για να περιλάβω και την ουσία της ερώτησης που μου έκανες.

Ζωγραφίζω για να δηλώσω σ’ εμένα ότι ο χρόνος είναι μια προσωπική θεώρηση

και ότι ο χώρος είναι η επιλογή του καθενός. Τα γεγονότα που λαμβάνουν χώρα

στη ζωγραφική πράξη είναι οι θύμησες που με γοητεύουν και μου παρέχουν

άσυλο, δηλαδή είναι οι σύμμαχοι και οι θεραπευτές των ασθενειών αλλά και της

υγείας, που κατοικούν στη ψυχή μου, στο σώμα μου, στα όνειρά μου.

Φ.Θ. Θα ήθελα Αριστομένη να παρουσιάσεις για τους φίλους του ιστολογίου το είδος της ζωγραφικής που κάνεις και τους στόχους της.

Α.Τ. Εδώ χρειάζομαι ώρες, μέρες, βδομάδες για ν’ απαντήσω σ’ αυτό που με ρωτάς.

Θα κάνω ωστόσο μια άσκηση προς την κατεύθυνση της οικονομίας ή ας την

ονομάσουμε ουσία. Βλέπεις η ενασχόληση με το «περιττό», με παγιδεύει στην

αυταρέσκεια, και ο χρόνος δεν είναι χρήμα, είναι κτήμα! Αυτό που γενικά

παρουσιάζω στα χαρτοπανιά μου, είναι η μεταβολή. Η φράση του Ηράκλειτου

«τα πάντα ρει», έχει ποτίσει τις ζωγραφικές μου πράξεις. Τα κινήματα που με

εξέθρεψαν, έχουν αφήσει τα σημάδια τους σ’ αυτό που κάνω, και, σεβόμενος

τη δύναμή τους τα τιμώ. Κυρίως ο σουρεαλισμός υποβοηθά με την ποιητική

του έκταση και την απεριόριστη αναβαπτιστική του ιδιότητα.. Η ζωγραφική μου

λοιπόν, αυτοπροσδιορίζεται και υφαίνεται από τη συνειδησιακή μου σχέση, με

τον κόσμο και τις παραμέτρους του: Ο άνθρωπος, ο Θεός, το σύμπαν, η

οικολογική συναίσθηση, η Αρχαία Ελλάδα, το Βυζάντιο, το παρόν. Αν γίνεται

να προσδιοριστεί η ζωγραφική μου έτσι, τότε αυτό είναι. Όσο για τους στόχους

της δεν εξειδικεύονται δεδομένου ότι, σαν τέτοια που είναι, έχει πολυσχιδείς

κατευθύνσεις και κυρίως την προσωπική μου αγωγή και διεύρυνση, αν αυτό

είναι μέσο, αίτιο, κριτήριο και για όλους, πέραν της αισθητικής απόλαυσης,

τότε καλώς κάνει, και νιώθω βαθιά ευχαρίστηση όταν συμβαίνει.

Φ.Θ. Σήμερα που η φωτογραφία έχει εξελιχθεί τόσο πολύ τεχνολογικά και
κέρδισε μια θέση στο χώρο της εικαστικής τέχνης, έχει πια νόημα να
ζωγραφίζει κανείς ρεαλιστικά;

Α.Τ. Εδώ πρέπει κυρίως να επανεξετάσουμε τον όρο «ρεαλιστικά». Άκουσε

Φαίδωνα. Είναι αφελές και υποκριτικό να αποδεχόμαστε τον κάθε ειδικό και

κυρίως την αρρωστημένη κατατακτήρια πρόταση του κάθε ειδικού που

δικαιολογεί την κοσμοθεωρία του ως όριο, νόμο, θέσφατο – είτε πρόκειται

για τέχνη, είτε για πολιτική ή ακόμη για φιλοσοφία. Κάποιοι θέτουν όρια στην

αντίληψή μας με τα κάθε λογής αισθητικά παραγγέλματα, που εκπορεύονται

από «δυναμικά» κέντρα πολιτισμικής εξουσίας, εξυπηρετώντας αυτό που

εκείνοι θεωρούν σκόπιμο, σωστό, αναγκαίο ή και καλλιτεχνικά ιδανικό.

Αυτή η στάση όμως, χειραγωγεί το ελεύθερο πνεύμα και την ιδιαιτερότητα που

συνιστά η ύπαρξή του. Άλλωστε αυτό (το ελεύθερο πνεύμα) στεριώνει τον

πολιτισμό. Ποτέ μια αληθινή έκφραση ή νοοτροπία δεν μειώνει, δεν βλάπτει δεν

αντιπαρέρχεται και δεν αντικαθιστά μια άλλη ιδεολογικά. Τέτοια είναι η

πολιτική και η επιστήμη που στερούνται συναισθήματος και ταυτόχρονα

νοηματοδοτούν την εναλλασσόμενη επικυριαρχία τους. Ας ζωγραφίζουμε

λοιπόν όπως θέλουμε αλλά με την καρδιά και το πνεύμα μας.

Φ.Θ. Εξελίσσεται η ζωγραφική, η τέχνη γενικότερα, όπως η τεχνολογία;

Α.Τ. «Τα πάντα ρει». Να το ξαναπούμε: Τίποτα δεν παραμένει ίδιο. Εφόσον αλλάζει

ο άνθρωπος, αλλάζουν μαζί του και τα μέσα που πραγματεύεται, ο πόνος του,

η χαρά του. Αν τώρα η λέξη «εξέλιξη» σηματοδοτεί το καλύτερο ή το χρησιμό-

τερο, βρίσκεται εκτός πεδιάς. Ζωγραφική, ποίηση, μουσική- όσον κι αν καμιά

παίρνουν ωφελιμιστικό πρόσωπο – παραμένουν στη σφαίρα του «περιττού»,

άρα είναι «αμετάβλητες» αξίες, σαν την παρμενίδια θεώρηση του ακίνητου

και αμετάβλητου όντος, που όμως κινείται μέσα του. Βλέπεις, οι προσωκρατικοί

τα είπαν όλα, και μάλιστα οι περισσότεροι απ’ αυτούς με ποιητικό λόγο, με

τέχνη δηλαδή.

Φ.Θ. Ένας Σικελός ζωγράφος, δεν θυμάμαι δυστυχώς τα’ όνομά του, είχε πει ότι το μισό πρόσωπο του Θεού είναι η επιστήμη και το άλλο μισό η ποίηση-
ποίηση που φυσικά διαχέεται σε όλα τα είδη της τέχνης. Μπορεί λοιπόν, να
ερμηνεύσει κανείς τα έργα τέχνης επιστημονικά ή η τέχνη έχει τους δικούς
μοναδικούς κώδικες;

Α.Τ. Να λοιπόν αυτό που έλεγα πριν, περί του όντος που δεν μεταβάλλεται. Κινείται

βεβαίως, αλλά η κίνησή του δεν αναιρεί, δεν ελαττώνει, δεν απαξιώνει την

ύπαρξή του, δηλαδή την ιδέα του Θεού με τα δύο πρόσωπα. Αυτή η διττότητα,

η διαρχία, δεν είναι παρά μια απεγνωσμένη προσπάθεια σύλληψης του

του ασύλληπτου, για χρηστικούς καθημερινούς λόγους που δικαιολογούν την

ανάγκη, τη δράση, την κίνηση και άρα την μεταβολή. Αν λοιπόν δεχτούμε το

συλλογισμό του Σικελού ζωγράφου, θα πρέπει να αποδώσουμε ισομερώς την

ανικανότητα και των δύο προσεγγίσεων για ερμηνεία, αφού όπως είπα και πριν

η απόγνωση που εδρεύει στην τάση του ανθρώπου να φυλακίσει το θήραμα που

λέγεται πνεύμα και που ενυπάρχει σε κάθε τι, τις καθιστά αφερέγγυες. Άλλωστε

και οι δύο καταστάσεις (επιστήμη και ποίηση) ζουν από τη μετοχή, από το βίωμα.

Φ.Θ. Από ποια πράγματα μπορείς να διδαχθείς ή να διδάσκεσαι στο διηνεκές, ως ζωγράφος;

Α.Τ. Η ίδια η ζωή είναι πεδίο γνώσης με επαγωγικό και απαγωγικό χαρακτήρα. Καθετί που συμβαίνει, με διευρύνει ή με περιορίζει. Η καθημερινή ζωή με την οικογένειά μου, αυτό που γεμίζει τη διάρκεια της μέρας, το τόσο συνηθισμένο και τόσο άγνωστο, η φιλοσοφία , η μουσική, η θύμηση, η νοσταλγία για κάτι άπιαστο,

άγνωστο και όμως με βεβαιότητα γνωστό μέσα στα πελάγη της ψυχής μου….

Για όποιον ζει και αισθάνεται περίπου όπως εγώ, όλα αυτά διδάσκουν. Σου

Μαθαίνουν το ανείπωτο, το άφατο. Γι αυτό και κάθε απόπειρα να περιγράψουμε,

Αποτυγχάνει.

Φ.Θ. Πιστεύεις ότι θα δικαιωθεί η τέχνη αν γίνει απαραίτητο καταναλωτικό
αγαθό στις κοινωνίες ή αξία της βρίσκεται μόνο στο «περιττό»;

Α.Τ. Έτσι κι αλλιώς καταναλώνουμε τα πάντα. Στα πάντα βρίσκεται και η τέχνη

και κάθε άλλη δραστηριότητα που «παράγει» έργο. Με τη μια ή την άλλη μορφή,

η διάσταση του «περιττού» που θίξαμε και πριν, είναι που προσδιορίζει το βαθμό

της δικαίωσης – ο όρος «δικαίωση» ισχύει βέβαια σχετικά μόνο και κατά

προσέγγιση. Είναι λοιπόν, μια κατάσταση (το περιττό και το καταναλωτικό) που

απαξιώνει τον εαυτό της, αφού δυο ενάντιες παράμετροι, που όσο κι αν

προσπαθούμε να τις συμβιβάσουμε, ματαιοπονούμε. Ας φανταστούμε τη νύχτα

να μην εναλλάσσεται με τη μέρα, αλλά να «παρίστανται» ταυτόχρονα. Είναι

αδύνατο. Μόνο η φιλοσοφία δέχεται κοινό τόπο και παρουσία. Το «περιττό» και

το καταναλωτικό αγαθό αλληλοσπαράσσονται. Ο πόλεμος μεταξύ τους δικαιώνει

το λόγο ύπαρξής τους. Γιατί, πώς να το κάνουμε; Η μαζική παραγωγή, η

βιομηχανία έργων τέχνης, ειδικά εικαστικού χαρακτήρα, γράφει στα παλιά της τα

παπούτσια αυτό που δεν είναι αναγκαίο, αυτό που κουβαλάει τις δαχτυλιές και τα

χνώτα εκείνου που το γέννησε. Ποιος μπορεί να μας βεβαιώσει άλλωστε πως οι

ανθρώπινες κοινωνίες θα ομονοήσουν και θα πορευτούν σε ένα και μόνο δρόμο;

Είναι και ανώφελο. Ο καθείς και τα όπλα του λοιπόν. Εκεί χωράει και το περιττό

του καθενός όταν το χρειαστεί – αν το χρειαστεί. Προτείνω να διατηρούμε την

ιδιαιτερότητά μας μετά μανίας.

Φ.Θ. Κλείνοντας, θα ήθελα να μας πεις μερικά πράγματα για τη δουλειά σου, της τελευταίας περιόδου.

Α.Τ. Εδώ και μερικά χρόνια, ζωγραφίζω τα αισθήματά μου για τη φύση, τη γυναίκα,

τη φιλοσοφία, τη μουσική, την επικοινωνία. Κορυφαία μορφή αυτής της περιόδου

είναι η Θεά Άρτεμις, η οποία συγκεντρώνει πολλά από τα χαρακτηριστικά που

ανέφερα πριν λίγο. Η ιδιότητά της ως Θεά των ορέων και των δασών, των ποταμών

και των λιμνών, της γέννας του σεληνιακού φωτός και άπειρων άλλων μορφών , με

έχει καταγοητεύσει. Η φύση της ως γυναικεία θεότητα, παγιώνει την πεποίθησή

μου για τη θηλυκή φύση του σύμπαντος από το οποίο εκπορεύονται τα πάντα. Δεν

είναι τυχαίο ότι οι ψυχικές και πνευματικές και σωματικές επιδόσεις του

ανθρώπου, έχουν όλες θηλυκό χαρακτήρα. Η συμπαντική μήτρα λοιπόν, που μας

εξέθρεψε στην αντίληψη των προγόνων, μάς έδωσε το φυσικό μέτρο, το ρυθμό

για την αρμονική συμβίωση με το περιβάλλον. Η παρέμβαση του σύγχρονου

καταναλωτή – καταστροφέα – ανθρώπου στη διαδικασία ζωής του «κόσμου»

(βλέπεις τώρα ρυπαίνουμε και το Διάστημα) απέχει καθολικά απ’ αυτό το πνεύμα.

Ζωγραφίζοντας την Άρτεμη, θέλω να υπενθυμίσω σε μένα και σ’ όσους το θέλουν,

πως η ευρυθμία της – που συνίσταται στην εσωτερική συνοχή και στην αδιάρρηκτη

επικοινωνία όλων των επί μέρους ρυθμών της ζωής- αποκαθιστά θεραπευτικά και

με αγαπητικό πνεύμα «πάσαν νόσον και πάσαν μαλακίαν» των καιρών μας, σε

αντιδιαστολή με τις απεγνωσμένες φαρμακευτικές αγωγές της WWF ή της

GREEN PEACE. Κάνοντας δε ταυτόχρονα άσκηση στην προσωπική θεώρηση,

Διαπραγματεύομαι το χρόνο και τις διάφορες εκδοχές του, όπου η παρμενίδια και

η ηρακλείτεια άποψη, κονταροχτυπιούνται ομηρικά.

Η Καλλιτεχνική πορεία του Αριστομένη Τσολάκη

Ο Α.Τ. ανήκει στην τρίτη μεταπολεμική γενιά των Ελλήνων ζωγράφων.

Γεννήθηκε και έζησε τα παιδικά χρόνια στο Καρλόβασι Σάμου. Αργότερα

εγκαταστάθηκε στην Αθήνα όπου ασχολήθηκε με τη μελέτη της φιλοσοφίας και την

ελεύθερη πνευματική άσκηση, καθώς και με την ανάλυση της Βυζαντινής κανονολογίας στην τέχνη και τη Βυζαντινή Αγιογραφία.

Στα 1997, γίνεται μέλος της Προοδευτικής Ένωσης Καλλιτεχνών και λαβαίνει μέρος στην ομαδική έκθεση που διοργανώνεται στο Πνευματικό Κέντρο Μεταξουργείου.

Ακολουθεί μια σιωπή 3 ετών όπου ο καλλιτέχνης εργάζεται πάνω στη ζωγραφική ιδέα ενός μετα-ρεαλισμού με αφορμή από τη μια, το παλαιότερο κίνημα των Ευρωπαίων σουρεαλιστών που ακολούθησε το νατουραλιστικό τρόπο απόδοσης του σουρεαλισμού, και από την άλλη τη Βυζαντινή Ζωγραφική.

Τα αποτελέσματα της παραπάνω μελέτης, παρουσιάζει στην πρώτη του ατομική έκθεση το 1980 στο Πνευματικό Κέντρο Αλίμου. Τον παρακολούθησαν με ξεχωριστό ενδιαφέρον οι εικαστικοί σχολιαστές και κριτικοί.

Το 1981 ατομική έκθεση στη Χαϊδελβέργη (Γερμανία) στη γκαλερί Melnikov. Ο κριτικός Βέρνερ Χάκερ της εφημερίδας Hedelberger Tagesblatt, με εκτενή ευνοϊκότατα κείμενα, ασχολείται με τη θεματική και την καλλιτεχνική νοοτροπία της έκθεσης.

1982. Ατομική έκθεση στη Δημοτική Βιβλιοθήκη Καρλοβασίου Σάμου.

1983. Παρουσίαση του έργου του, στη γκαλερί ΚΡΕΩΝΙΔΗΣ, με εισαγωγικό σημείωμα της Βεατρίκης Σπηλιάδη.

1983, καλοκαίρι. Συμμετοχή στο «Φεστιβάλ των δύο Κόσμων» σε ομαδική Ελλήνων ζωγράφων της πόλης του Σπολέτο της Ιταλίας. (Αίθουσα Δημαρχείου Ρώμης)

1983. Συμμετοχή σε ομαδική Ελλήνων ζωγράφων στο παν/μιο Ουράνια της Βιέννης, υπό την αιγίδα των κυβερνήσεων Ελλάδας – Αυστρίας.

!984. Ατομική στο φουαγιέ του Δημοτικού Θεάτρου του Duisburg (Γερμανία). Την έκθεση αυτή κάλυψε η Γερμανική τηλεόραση, το ραδιόφωνο και ο τύπος με ευνοϊκά και διεξοδικά σχόλια.

1985. Με αφορμή τα 5 χρόνια ενός κύκλου ζωγραφικής, ανοίγει το καλλιτεχνικό του εργαστήρι στον κόσμο, για μια συνολική θεώρηση του έργου του, μέσα από εικαστικές προκατασκευές και σχέδια. Τον παρακολούθησε με εκτενή σχόλια και φωτορεπορτάζ, ο αθηναϊκός τύπος.

1986. Ατομική έκθεση που διοργανώνει η «Βιβλιοθήκη 31». Κυκλοφορούν σε ειδική έκδοση και περιορισμένο αριθμό αντιτύπων 2 έργα του. Ολοσέλιδη συνέντευξή του στην εφημερίδα «Σοσιαλιστική Αλλαγή»

1986. Προσκαλείται από την οργανωτική επιτροπή του Warwick Arts Trust στο Λονδίνο, όπου και εκπροσώπησε (ο μοναδικός Έλληνας ζωγράφος) το EUARCE της Αθήνας. Στο έργο του, αφιέρωσε μια σελίδα η λονδρέζικη εφημερίδα «The News Line».

1987. Η Ελληνική Εταιρία Παιδαγωγικών Ερευνών, διοργανώνει στις αίθουσές της στην Κηφισιά, ατομική του έκθεση.

1988. Ατομικές εκθέσεις στην γκαλερί Νταντά στην Αθήνα και στο Πνευματικό Κέντρο Γλώσσας Σκοπέλου.

Από το 1984 ως το 1989 διατέλεσε Γενικός Γραμματέας στο Ευρωπαϊκό Κέντρο Τέχνης.

Από το 1989 μέχρι σήμερα έχει παρουσιάσει το έργο του σε πολυάριθμες ομαδικές εκθέσεις και άλλες τόσες καλλιτεχνικές εκδηλώσεις. Με το έργο του έχουν ασχοληθεί σύγχρονοι τεχνοκρίτες και ιστορικοί της τέχνης

Δίδαξε ζωγραφική στη στοιχειώδη, μέση ιδιωτική εκπαίδευση και Αγιογραφία στα προγράμματα της Ε.Ε. για τη Νομαρχία Αρκαδίας. Δίδαξε Αγιογραφία στη Σχολή ταχύρυθμης επαγγελματικής κατάρτισης (ΤΕΚ-ΕΟΜΕΧ-ΟΑΕΔ) στην Τρίπολη Αρκαδίας.

Επίσης διδάσκει ζωγραφική στο κρατικό Πρόγραμμα Λαϊκής Επιμόρφωσης (Δήμος Παλ.Φαλήρου από το 1983. Σήμερα παραδίδει μαθήματα Ζωγραφικής και Αγιογραφίας.

Είναι μέλος του Ε.Ε.Τ.Ε. Έχει δημοσιεύσει κατά καιρούς απόψεις και σχόλια γύρω από τη Ζωγραφική και την Αγιογραφία στα περιοδικά «Εργαστήρι» (1984) «Πρόσωπα» 1986 και «Αλεξίσφαιρο» (1988) Επίσης κατά καιρούς, κάνει ομιλίες πάνω σε διάφορα ζητήματα αισθητικής και Τέχνης.

Από το 1993 έως το 1996 υπήρξε μέλος της καλλιτεχνικής ομάδας ART STUDIO EST. Τα τελευταία χρόνια οι καλλιτεχνικές του εξερευνήσεις επεκτείνονται και σε άλλες μορφές της Τέχνης και ιδιαίτερα στη μουσική, μελετώντας ακούσματα από διάφορες μεριές της γης και μελοποιώντας ταυτόχρονα δικούς του στίχους- σε μια προσπάθεια να ανιχνεύσει τις ολιστικές ρίζες πίσω από κάθε μορφική εναλλαγή.

.